H αλαζονεία του ηγέτη

(απόσπασμα από το βιβλίο του Δημήτρη Μπουραντά : 'Ολα σου τα'μαθα, μα ξέχασα μια λέξη)

«Η αλαζονεία αποτελεί µία χρόνια ψυχοπαθολογική κατάσταση, κατά την οποία το άτομο αισθάνεται υπερβολική ανάγκη για δύναμη και δόξα, ταυτόχρονα µε υπερβολική αυτοπεποίθηση, αυταρέσκεια, αυτοθαυμασμό και αίσθηση μοναδικότητας. Η έννοια της αλαζονείας συνδέεται αρκετά άμεσα µε την έννοια του αρνητικού ναρκισσισμού, που συνίσταται σε μια κατάσταση "εγωπάθειας" µε σημαντικές αρνητικές συνέπειες στη συμπεριφορά και στις επιδόσεις του ηγέτη. Η αλαζονεία ως ψυχολογικό χαρακτηριστικό και αρνητική συμπεριφορά ενισχύεται µέσω των επιτυχιών, της αναγνώρισης και της δύναμης που αποκτούν οι ηγέτες στα τελευταία στάδια της καριέρας τους. Η μεγάλη επιτυχία κάνει πολλούς να αισθάνονται δυνατοί, αλάνθαστοι, ακατανίκητοι και να πιστεύουν ότι έχουν γίνει "μικροί θεοί". Οι αρνητικές συμπεριφορές της αλαζονείας είναι τόσο πολλές και σημαντικές, που οδηγούν και επιτυχημένους ηγέτες σε πλήρη εκτροχιασμό και αποτυχία. Μεταξύ αυτών, μερικές συνήθεις και επικίνδυνες συμπεριφορές που αξίζει να ερευνήσουμε στο CLI (Circle of the Lost Ideas) είναι οι παρακάτω:
»Καταρχήν, το όραμα για τον αλαζόνα ηγέτη αποτελεί ουσιαστικά προέκταση των ατομικών του αναγκών και εκφράζει τη μεγάλη ιδέα που έχει για τον εαυτό του. Αυτό πρακτικά δημιουργεί δύο σημαντικά προβλήματα. Πρώτον, πολλά οράματα είναι ουτοπικά, µη ρεαλιστικά, διότι εκφράζουν την υπέρμετρη φιλοδοξία και τις προσωπικές ανάγκες του ηγέτη και όχι αυτές του οργανισμού, της κοινωνίας, των εργαζομένων και των υπόλοιπων ομάδων ενδιαφερομένων. Ο ηγέτη ς αγνοεί ή υποτιμά τις δυσκολίες και τους περιορισμούς, δεν υπολογίζει τους απαιτούμενους πόρους και θυσίες για την υλοποίηση του οράματός του. Όταν γίνεται φανερή η αδυναμία υλοποίησης αυτού του οράματος, συνήθως δε δέχεται το λάθος του και επιμένει παρά τις αρνητικές συνέπειες που θα έχει για τον οργανισμό ή την κοινωνία. Το δεύτερο σχετικό πρόβλημα αφορά την πύρρειο νίκη του ηγέτη. Η μεγάλη ιδέα που έχει για τον εαυτό του τον οδηγεί να επιδιώκει τέτοιους στόχους και οράματα, η υλοποίηση των οποίων κοστίζει τόσο πολύ σε πόρους και θυσίες, µε αποτέλεσμα να υπάρχουν καταστροφικές συνέπειες.

»Οι αλαζόνες ηγέτες συνήθως δεν ενδιαφέρονται παρά µόνο για τους εαυτούς τους. Αδιαφορούν για τις ανάγκες των ανθρώπων τους, τους εκμεταλλεύονται, τους βλέπουν και τους μεταχειρίζονται σαν υπηρέτες τους.
Αυτό το επιτυγχάνουν χειραγωγώντας και συμπαρασύροντας τους ανθρώπους, χρησιμοποιώντας το χάρισμα της διαπροσωπικής επικοινωνίας και του λόγου. Μεγαλοποιούν το όραμά τους, δημιουργούν υπέρμετρες προσδοκίες και πείθουν ότι κάτι τέτοιο είναι ρεαλιστικό. Περιαυτολογούν υπερβολικά και μεγαλοποιούν την εικόνα τους και τις "αρετές" τους, δημιουργούν την ψευδαίσθηση για τη δυνατότητα χειρισμού της κατάστασης, ενώ στην πραγματικότητα είναι εκτός ελέγχου. Κερδίζουν τη δέσμευση και τη διάθεση των ανθρώπων να υλοποιήσουν το έργο, αποκρύπτοντάς τους όμως τις αρνητικές πληροφορίες και κοινοποιώντας τους µόνο τις θετικές. Χρησιμοποιούν θετικές, εύθυμες και ευχάριστες εκφράσεις, ώστε ν' αποσπάσουν την προσοχή των άλλων από τα αρνητικά γεγονότα ή πληροφορίες. Χρησιμοποιούν τεχνικές ικανοποίησης των στερεοτύπων, κολακείες και θεατρικά τεχνάσματα για τη χειραγώγηση του ακροατηρίου τους.


» Έχουν την αίσθηση ότι τα ξέρουν όλα, πάντα αυτοί έχουν δίκιο και ποτέ δε φταίνε οι ίδιοι για τις αποτυχίες. Δεν ακούν τους άλλους, δε μαθαίνουν από τα λάθη και τις αποτυχίες, δεν τους αρέσουν οι συμβουλές και οι διαφωνίες. Θίγονται, θυμώνουν και γίνονται επιθετικοί όταν τους κάνουν κριτική. Θέλουν συνεργάτες που να τους λένε πάντα "ναι" (yes men) και να τους θαυμάζουν. Υποτιμούν και αγνοούν τους περιορισμούς, τις δυσκολίες και τις ατέλειές τους, καθώς αισθάνονται ακατανίκητοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να λαμβάνουν αποφάσεις που δε στηρίζονται σε αξιόπιστες πληροφορίες και ορθολογική ανάλυση. Ουσιαστικά, χάνουν την επαφή µε την πραγματικότητα, ζουν σε γυάλινους πύργους και δε συνειδητοποιούν τους κινδύνους. Έτσι, οδηγούνται σε επικίνδυνες αποφάσεις και παράτολμα έργα, που μπορεί να συνεπάγονται ανεπανόρθωτες συμφορές.

»Τέτοιοι ηγέτες έχουν απολυταρχικό στιλ διακυβέρνησης. Ακόμη και όταν ζητούν τη συμμετοχή, το κάνουν για τυπικούς λόγους ή για εντυπωσιασμό. Αρκετές φορές θεωρούν τον εαυτό τους υπεράνω των κανόνων, τους οποίους συστηματικά αγνοούν, παραβαίνουν ή και αλλάζουν, ώστε να είναι συμβατοί µε την προσωπικότητά τους, τις ανάγκες και τις επιδιώξεις τους. Εμπιστεύονται, ανταμείβουν και ευνοούν ανθρώπους που πάντα "συμφωνούν" μαζί τους, που τους θαυμάζουν, τους δοξάζουν, τους υπηρετούν και τους υποστηρίζουν. Οι ηγέτες αυτοί δε διαθέτουν αυτοεπίγνωση, δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους και δεν ενδιαφέρονται να κατανοήσουν τους άλλους, παρότι οι ίδιοι επιζητούν διαρκώς την κατανόηση όλων των άλλων. Είναι συναισθηματικά απομονωμένοι και γίνονται σκληροί, επιθετικοί και διεκδικητικοί µε τους άλλους, όταν αντιλαμβάνονται ότι δεν τους υποστηρίζουν και δεν τους εμπιστεύονται. Αρκετές φορές νιώθουν ανασφάλεια και άγχος μπροστά στο ενδεχόμενο αποτυχίας, πράγμα που μπορεί να τους οδηγήσει ακόμη και στην παράνοια.

»Τους ενδιαφέρει περισσότερο η δόξα και η μνήμη του ονόματός τους παρά ν' αφήσουν ως κληρονομιά τους διαδόχους κατάλληλους, που θα συνεχίσουν τη διαρκή πρόοδο του οργανισμού ή της κοινωνίας. Δεν ενδιαφέρονται ν' αναπτύξουν άλλους ηγέτες, ενώ σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούν συνάδελφοι ή συνεργάτες τους να γίνουν καλύτεροι απ' αυτούς, υποχρεώνοντάς τους να μένουν πάντα στη σκιά τους».